Wadlopen Nieuws 2023 - 2024
Miljoenen baby mosseltjes op het wad in 2024
- Gegevens
- Aantal Pageviews: 250
dinsdag 3 december 2024
Door Peter Laagland
In 2024 heb ik uitzonderlijk veel jonge mosseltjes aangetroffen tijdens mijn wadlooptochten. In het voorjaar viel dit mij als eerste op op de Engelsmanplaat net ten noorden van het Wierumerwad. Vroeger lag hier een grote mosselbank, die een paar jaar geleden opeens verdwenen was.
Ik genoot van het kleurenmozaïek op de wadbodem wat na de winter het voorjaar inluidde. Naast bruine vlakken door de talloze kiezelwieren ook veel zwart (zie figuur 1). Pas toen ik nader keek zag ik dat dit om mosselbroed ging. Wellicht komt de mosselbank hier terug!
Figuur 1: De zwarte kleuren op de wadbodem (boven) worden veroorzaakt door mosselbroed van een paar millimeter groot (onder) ten noorden van het Wierumerwad op 19 mei 2024.
Foto's Peter Laagland
Voortplanting
Mosselen planten zich voort wanneer in het voorjaar de watertemperatuur 10°C bereikt. Dan laten de vrouwtjes per individu wel een miljoen eitjes los in het witkleurende zeewater die daar de zaadcellen van de mannelijke mosselen treffen. Samengesmolten vormen ze minuscule mossellarfjes die als plankton door allerlei dieren zoals vislarven, kwallen en schelpen worden gegeten.
Als ze een schelpje vormen en zwaar genoeg zijn, zakken ze naar de bodem. De kans dat ze zich hier kunnen vestigen is klein. Als ze zich weten te hechten aan substraten dan maken ze kans om niet weggespoeld te worden. Dit is meestal op mossel- en oesterbanken en mosselzaadinvanginstallaties. Het is daarom moeilijk voor mossels om op een nieuwe plek een mosselbank te vormen. Toch is dit wat er gebeurde in het afgelopen voorjaar op veel plekken op het Nederlandse wad. Ten noorden van het Wierumerwad waren de jonge mosseltjes zich gaan hechten op de borstels van de kokers van de zandkokerwormen die hier in grote getalen in de bodem zitten en vervolgens aan elkaar (zie figuur 2). Gedurende het jaar zag ik de mosseltjes uitgroeien van een paar millimeter tot enkele centimeters.
Figuur 2: Hier is duidelijk te zien dat het mosselbroed zich gevestigd heeft op de zandkokerwormen. Ten noorden van het Wierumerwad op 19 mei 2024.
Foto Peter Laagland
Uitzonderlijke hoeveelheid mosselbroed.
Bijzonder was dat ik niet alleen jonge mosselbanken tegen kwam op de wantijen van het oostelijk wad zoals bij de Engelsmanplaat, Ameland, Schiermonnikoog en Rottumerplaat, maar ook op het westelijk wad zoals bij Terschelling en de Steenplaat (zie figuur 3). Ook doorgewinterde wadliefhebbers die al vele jaren op het wad komen hadden nog nooit zoveel nieuwe mosselbanken gezien, waaronder Lammert Kwant (wadloper) en Jan Hottentot (visser op Texel).
Figuur 3: Uitgestrekte mosselvelden ten zuiden de Oosterom op weg naar Terschelling op 29 juni 2024.
Foto Peter Laagland
Mosselen van ecologisch belang
De jonge mosseltjes wisten grote mosselbanken te vormen. Met byssusdraden klitten de mossels aan elkaar en vormen zo bijna natuurkundig geoptimaliseerde netstructuren op zowel grote als kleine schaal (zie figuur 4). Hierdoor zijn ze beter bestand tegen golfslag en maken ze een grotere kans om te overleven. De kans dat een jonge mosselbank het haalt tot het volgende jaar schijnt overigens niet zo groot te zijn. Naast de elementen zijn er ook veel dieren die graag (jonge) mosselen eten zoals garnalen, krabben en diverse vogels zoals de scholekster. Grotere exemplaren worden opgedoken door de eidereend. Door deze structuren zijn mosselen echte biobouwers die het landschap vormen door het op te hogen door het gefilterde verteerde en onverteerde materiaal als pseudofaeces als slib uit te scheiden. Op en rondom deze banken vormt zich een eigen biotoop voor andere soorten.
Figuur 4: Voorbeeld van de netstructuur die de mosselen op de bodem vormen nabij de Oosterom op 29 juni 2024.
Foto Peter Laagland
Een ware mosselliefhebber is de zeester, deze klemt zich om een mossel en trekt net zolang tot deze open gaat en dan wordt deze van binnenuit opgegeten met de externe maag van de zeester (zie figuur 5). Op sommige plekken leken de jonge zeesterren in de zomer dan ook bijna in net zulke getalen aanwezig te zijn als de mosseltjes zelf.
Figuur 5: Zeesterren lusten wel een mosseltje en waren in grote getalen aanwezig op de mosselbanken ten zuiden van de Zuiderspruit op het wantij van Ameland op 12 juli 2024.
Foto Peter Laagland
Historie
Door overbevissing waren er in 1991 nagenoeg geen mosselbanken meer in de Waddenzee. In 10 jaar tijd zijn deze weer langzaam teruggekomen. Nu worden de aantallen schelpen in de Waddenzee jaarlijks in kaart gebracht (zie figuur 6). Ook in 2016 was er een uitzonderlijk hoeveelheid mosselbroed te vinden op de wadbodem, wat leidde tot een sterke toename van het areaal in 2017.
Figuur 6: Oppervlak aan litorale mossel- en oesterbanken door de jaren heen in het oostelijk deel van de waddenzee (bron: WUR).
Toekomst
Waarom er soms wel en meestal niet veel nieuwe mosselbanken gevormd worden in de Waddenzee is nog een mysterie. Ideeën, dat het zou komen na strenge winters waarbij er in het voorjaar weinig predatoren zoals garnalen en krabben zijn of door een gunstige windrichting waardoor de larfjes niet de Noordzee in spoelen, zijn niet bevestigd. Zo zie je maar dat we nog veel niet weten over dit bijzondere natuurgebied. Volgend jaar zullen we zien hoeveel van de eenjarige mosselbanken de winter overleefd hebben.
Figuur 7: Uitgestrekte mosselvelden ten zuiden van de Boschplaat op het wantij van Rottumerplaat op 29 september 2024.
Foto Peter Laagland
