Ongewone Wadlooptochten

Zeer lage waterstand tijdens oosterstorm: Over de buitendelta v.v. van Norderney naar Baltrum - 20 oktober 2023

woensdag 6 december 2023

Door Heiko Oterdoom en Peter Laagland

Het is een vierde keer en vijfde keer gelukt door de buitendelta van de Wichter Ee te lopen in de storm Babet, afgelopen vrijdag 20 oktober 2023. Al een kleine week voor deze datum zijn de weers- en waterstandvoorspellingen om van te watertanden. Waterstanden ver onder het Lowest Astronomical Tide (LAT), in Duitsland Seekartennull (SKN) geheten, worden verwacht. Peter Laagland en schrijver dezes bereiden zich donderdag 19 oktober samen voor op de tocht van een dag later door de buitendelta van de Wichter Ee tussen Norderney en Baltrum. De strategie waar een doorgang te vinden en wanneer om te draaien als het qua tijd niet gaat lukken wordt in alle rust afgesproken.

Eerdere tochten
Drie geslaagde tochten door de buitendelta zijn bekend tot vrijdag 20 oktober. De eerste eind veertiger, begin vijftiger jaren, in 1997 verteld door een oude dame aan Heinz Kegler. Samen met haar vriend lukte haar dit huzarenstukje, een primeur. Toevallig zit Heinz naast deze dame in een café op Baltrum. Heinz herhaalt deze tocht datzelfde jaar met o.a. Erhard Bode. Dat inspireert Wim Sikken deze tocht ook te gaan ondernemen en dat lukt in 1999. Alle drie tochten zijn gemaakt vanaf Baltrum naar Norderney.
Bij een mislukte poging vanaf Baltrum van Jan Rijkmans, Wim Sikken, Heinz Kegler, Erhard Bode en Ihno Eilts komt de politie eraan te pas. Het lukt de heren de Baltrumse agent Lukas af te poeieren, maar deze diender regelt versterking in Nessmersiel, in de veronderstelling dat de heren per veerboot naar de wal teruggaan. Echter de heren lopen naar Nessmersiel en ontsnappen zo aan de arm van het gezag. De derde poging is een succes voor Heinz Kegler, Wim Sikken en Erhard Bode. Rond de kentering lukt het hen op Paaszaterdag 3 april 1999 de hoofdgeul te doorwaden en de Othelloplaat (fig. 1) te bereiken,

De pogingen en geslaagde overtochten van 1997 en 1999 leren dat met succes de delta door te komen de meeste kans van slagen heeft bij een zeer laag water rond LAT en dat de hoofdgeul rond de kentering te doorwaden valt, maar binnen een korte tijdsspanne. Plus dat de geulen die de Othelloplaat doorsnijden iets eenvoudiger te meesteren zijn, al voor de kentering of een tijdje na de kentering. Het laagwater in de buitendelta hoofdgeul valt een paar minuten (max. 7) na het LW Norderney Riffgat.

Verkenningen
Een eerste serieuze poging om de buitendelta te leren kennen maken Kees Wevers en Heiko Oterdoom op 8 april 2020 vanaf Baltrum, fig. 2. De baai voor Baltrum wordt nog doorwaad, maar de heren zijn te laat om de hoofdgeul te doorkruisen. Ze stappen er nog wel kort in en dat smaakt naar meer. Een positieve uitkomst is de ontmoeting met Polizei Oberkommissarin Frau Cleve. In de strengste periode van de Corona epidemie, eind maart, begin april 2020, mag geen toerist de Waddeneilanden in Duitsland bezoeken. Als 'sedimentologie-onderzoekers' deelt de Oberkommissarin geen boete uit, begeleidt ons wel naar de veerboot om er zeker van te zijn dat de rust terugkeert op het eiland. Indien wij nieuwe onderzoeken of pogingen zouden ondernemen drukt zij ons op het hart haar hiervan op de hoogte te stellen, dan worden er geen misplaatste reddingsacties ondernomen.

Een tweede poging volgt solo van Heiko 17 september 2020 (fig.2), nu vanaf Norderney, bij stralend weer en zwakke oostelijke wind resulterend in een waterstand van -1 cm LAT bij Norderney Riffgat (of de waterstanden van pegel Baltrum Westende gemeten worden, is ons niet bekend). De geulen die de Othelloplaat doorsnijden worden gemeesterd, waarbij je went aan het drijfzand op de zandgolven (bulten) van de megaribbels. Helaas sta ik te vroeg voor de hoofdgeul, hier zou ik een kwartier moeten wachten op de kentering, maar ik besluit om te draaien. Ik heb de politie op Baltrum belooft geen problemen te veroorzaken. Frau Cleve is met vakantie.
Een derde poging ondernemen Kees Wevers en Heiko bij guur weer bij gevoelstemperaturen van -6 oplopend in de ochtend tot -2 graden Celsius op 8 december 2021. Bij de eerste geul willen wij erdoor op de plek waar er in september 2020 een wantij lag. Helaas, eind 2021 was daar niets van te bekennen en zou je richting de branding meer westwaarts door de geul moeten lopen. Wij draaien om. Het is nog steeds coronatijd en café’s zijn nog of weer dicht in Duitsland. Bij een Konditorei halen Kees en ik een paar heerlijk Kuchen.

Fig 2. Verkenningen van de buitendelta van de Wichter Ee.
Resp. op 8 april 2020 vanaf Baltrum, op 17 sept. 2020 vanaf Norderney.

De tocht
Tot eind oktober 2023 is het rustig aan het buitendelta front, ik loop nog wel een paar keer naar de oostpunt van Norderney bij ‘normale’ waterstanden, maar de informatieve waarde van deze verkenningen is uiterst gering. De waterstand staat bij een normaal tij te hoog om meer te weten te komen dan al bekend is. Plus je kunt niet te lang wachten, je moet nog teruglopen naar Nessmersiel voordat het water weer te ver is opgekomen. Dan opeens, zondag 15 oktober kijk ik naar waterstanden en begin te likkebaarden: er komt een gigantische oosterstorm aan met bijbehorende waterstanden in de Waddenzee ver onder LAT. Voor LW Norderney Riffgat wordt op zondag 15 oktober precies een halve meter verlaging onder LAT verwacht/voorspeld voor vrijdag 20 okt. Tijdens ons lopen op die dag wordt uiteindelijk een waterstand van maar liefst 53 cm onder LAT gemeten, fig. 4.

Fig. 3. In rood: track van Norderney naar Baltrum door de buitendelta.
In geel track van Baltrum terug naar Norderney.

Norderney - Baltrum
Kees vertoeft in China, zoon Leendert en Robert moeten werken, gelukkig kan Peter Laagland tijd maken en komt al donderdag naar Eelde. Vertrek naar Nessmersiel op vrijdag 04:00, het wad op om 06:00. Ja, het stormt, gelukkig wennen we eraan met de wind schuin in de rug tot het Norderneyer WattFahrWasser. Een armzalig stroompje en na de geul lopen we meer en meer tegen de wind in.

07:33 uur, zonsopgang. Heiko Oterdoom bij het wrak van de Capella, een schelpenzuiger, gestrand en vergaan op de oostpunt van Norderney in 1968.
Foto Peter Laagland

Toch staan we al om ca. 07:55 bij de eerste geul die de Othelloplaat van Norderney scheidt, ongeveer bij de punt waar ik er 17 september 2020 doorheen kwam, fig. 3. Maar nu is er geen mogelijkheid meer om hier deze geul te ‘nemen’. De gigantische stroming heeft hier voor gigantische megaribbels gezorgd bestaande uit drijfzand in de toppen van de golfribbels en diepe kuilen in de laagtes van de ribbels met hard zand. Peter loopt resoluut terug naar het strand en probeert het nogmaals verder naar het westen richting de branding. Daar wordt de geul veel breder en de golven in de geul komen daar iets tot rust. Ondanks een nog sterke stroming lukt het hier door de eerste geul te komen.
We lopen een eindje over een droge plaat en staan dan voor de tweede geul die de Othelloplaat doorsnijdt. Hier lukt het weer niet, de harde stroming is te krachtig. Als het kniediepe water, waarin we ons nauwelijks staande kunnen houden na 15 meter dieper begint te worden, het zand zacht wordt, is het tijd om te keren. Wij wijken langs de geul westwaarts uit. Er zwemmen twee zeehonden, dat belooft niet veel goeds. We proberen een doorgang vlak achter de donderende branding van de Noordzee. De stroming is hier nog steeds sterk en we kunnen ons nauwelijks staande houden. Ik schuifel stapje voor stapje, bijna voetje voor voetje door de geul. Ik brul naar Peter of het wel een goed plan is door te gaan. "Ja" brult hij terug, "het gaat prima" en zo komen wij door de 2e geul. Terwijl we onze ogen beschermen tegen het zand dat recht op ons afgeblazen wordt, lopen we droog over de Othelloplaat, die hier slechts door kleinere geulen doorsneden is en voor we het weten staan wij aan de laagte en tevens laatste geul voor het strand met het beloofde doel Baltrum.

09:10 uur, Heiko Oterdoom in de laatste brede geul voor Baltrum.
Foto Peter Laagland

Om 09:06 lopen wij vanaf de oostkant van de droge Othelloplaat de watervlakte in. We schatten, mede op basis van eerdere verkenningen en tochten, dat we er hierdoor moeten komen en niet verder naar het oosten hoeven te lopen vlak achter de branding. Het water komt niet hoger dan de heup. Toch kost het veel energie om in de wind, golven en lichte stroming deze watervlakte door te komen. Halverwege de geul voel ik kramp opkomen in de hamstring van mijn linkerbeen. Ik ga langzamer lopen, hou het linkerbeen gestrekt en het gaat goed.

09:16 uur, Het strand van Baltrum, foto genomen vanaf de duinovergang.
Foto Peter Laagland

Baltrum - Norderney
Aan de overkant gekomen zie ik de rugzak van Peter staan en ik weet wat dat betekent. Peter had het al kort aangesneden gisteravond. "Als het goed gaat, laten we dan teruglopen naar Norderney". Op het strand neem ik een gelletje, dat idee heb ik opgepikt van het wielrenboek over Jumbo-Visma. Dan komt Peter terug van het duin van Baltrum en is opgewonden over hoe goed het gaat. Hij wil graag de route teruglopen, dat zou een tweede primeur kunnen worden. De eerste primeur is dat deze tocht vandaag voor het eerst vanaf Norderney is gelopen. Ik aarzel, mijn hamstring... We praten even, terug via Baltrum naar de wal maakt weinig verschil met terug door de delta en Norderney naar de wal. Als Peter me belooft bij me te blijven, dan gaan we dezelfde route terug. Nu hebben we de wind in de rug en we sjezen door de Othellogeulen waar nu weinig stroming staat. Peter filmt in het voorbijlopen de kleine zeehond die we ook al op de heenweg hadden zien dutten in het striemende stuifzand, de kleine kijkt trouwhartig op. Nee, Lenie ’t Hart gaan wij niet alarmeren.

09:48 uur, op de terugweg naar Norderney. Een jonge zeehond in het stuivende zand.
Foto Peter Laagland

In de één na laatste geul zwemmen nog steeds twee volwassen zeehonden, eentje spoelt nabij de branding zelfs half op het droge. Mijn hamstring protesteert tegen de stroming, gelukkig stroomt deze nog af en hebben we tijd om voetje voor voetje door de stroming te komen. Op het droge gaat het wel weer. De laatste geul is meer naar het westen bijna drooggevallen en we lopen eenvoudig het strand van Norderney op. Wat een euforie! Het is gelukt, heen en weer door de buitendelta. Als kinderen zo blij zijn we.

Bij het wrak van de vissersboot op de oostpunt van Norderney maken we een korte stop. Eén stap verkeerd en ik zak weg in het drijfzand, val en zit van top tot teen onder het zand. Peter trekt me overeind en rent dan nog even een Norderneyer duin op voor een laatste blik op de delta.

De laatste kilometers
Terug naar Nessmersiel denken we slim te zijn door af te snijden, een verkeerde beslissing. Eerst willen we doorlopen naar de dam (Mole) die langs de vaargeul naar Nessmersiel loopt. Een zone met oesters laat ons echter direct naar Nessmersiel lopen in plaats van naar de dam. Op deze route zijn eruit eindelijk nog meer oestervelden, vele oesters staan droog, en het water is nog steeds ver teruggetrokken. Dan, rond twaalf uur bereiken wij het verslikte zandstrand van Nessmersiel. Geen strandkorf meer te bekennen, nog een enkele toerist loopt verdwaasd rond in de buurt van het veerhaven restaurant. Ik ga onder de buitendouche van het restaurant staan, we spoelen het slik en zand van ons af en verkleden ons achter een muur zonder overkapping. De wind is zo sterk dat wij ondanks de regen ons aan de lijzijde droog kunnen omkleden. De euforie is groot, de ontlading gigantisch, misschien hebben wij er niet zo lang op gebroed als Wim Sikken destijds (30 jaar), toch zeker een jaar of zes serieus. Al met al een tocht van 22 km afgelegd in ca. 6 uur en 5 minuten.

Fig. 4. De gemeten waterstand in Norderney Riffgat, vrijdagmorgen 20 oktober 2023.

www.avontuurlijkwadlopen.nl