Ongewone Wadlooptochten

Wadlooptocht Simonszand - vaste wal na 8½ jaar weer gelopen - 7 mei 2020

Route voorlopig niet geschikt voor toeristische wadlooptochten naar Simonszand

Teamwork heropent na 8 jaar nieuwe route Simonszand - 7 mei 2020

"Zonder elkaar was het nooit gelukt"

Op 7 mei 2020 is het wadloopduo Peter Laagland en Tim Abelen er in geslaagd om een nieuwe oversteek te vinden naar de zandplaat Simonszand. De zandbank tussen Schiermonnikoog en Rottumerplaat werd in 2012 afgesloten voor wadlopers door een doorbraak van het toenmalige wantij tussen de Eilanderbalg en de Spruit. Daardoor was de plaat sindsdien te voet onbereikbaar.


Euforie na het doorsteken van de Spruit nabij de ton SP18 - 7 mei 2020.
Foto Peter Laagland


Overzichtskaart met toponymen en betonning

Verslag door Tim Abelen

Deze tocht is een ode aan een prachtige hobby die we samen hebben ontdekt en die ons tot op de dag van vandaag nog steeds doet verbazen en verwonderen.

Het wad is immer in beweging, het staat nooit stil. Zo ook Simonszand niet. Op satellietbeelden is te zien dat de plaat aan het krimpen is. Aan de westzijde knaagt de Eilanderbalg, terwijl de Spruit aan de oostzijde meer en meer verzandt.
Wadlopen naar Simonszand had ons beide al lange tijd geïntrigeerd. In 2018 had ik een vluchtige meting verricht tijdens een gemiddeld laagwater in de geul vlak voor Simonszand. Lopend vanaf het Pieterburenwad kwam het water echter al snel tot over de borst. Hierdoor verdween de ambitie om over te steken even naar de achtergrond.
Door recente satellietbeelden werd deze ambitie echter opnieuw aangewakkerd. Er was te zien dat er zandrichels ten oosten en noordoosten van de plaat waren afgezet in een ruime boog om de plaat heen. Deze indirecte route via de buitendelta van de Spruit leek een geschiktere kandidaat qua bodemdiepte. Het nadeel van deze route? Je loopt ongeveer 3 km lang door het zeegat. Het opkomende water komt snel en met volume binnen, golven vanaf de Noordzee hebben vrij spel en er is de mogelijke aanwezigheid van onderstroming in de branding.

Mijn onderbuikgevoel zei dat het dit jaar misschien mogelijk zou worden om naar Simonszand te lopen. Zou het afgelopen winterseizoen, mede dankzij enkele pittige stormen, een katalysator zijn geweest voor de verzanding van de Spruit? En zou daarmee een nieuwe route geopend zijn? Voor een serieuze verkenning had ik mezelf al overtuigd. Dat kwam mede doordat de bestemming Simonszand nog steeds als een van de 'klassieke wadlooptochten' geldt, de laatste die ik nog moest om de lijst compleet te maken.
Gelukkig was ik niet de enige die deze route van zijn lijstje moest strepen. Peter zat in hetzelfde schuitje. De mogelijke risico’s weerhielden ons er niet van om deze route te proberen. Verkennen kon geen kwaad, toch?


1e verkenning - 25-04-2020


Track van de tocht op 25 april 2020

We vertrokken 3 uur voor laagwater Lauwersoog, met een verwachte laagwaterstand te Lauwersoog van -151 cm NAP. Het kustdal van het Pieterburenwad kent enkele geultjes vanuit zowel de Spruit als de Zuid Oost Lauwers (ZOL) die relatief ver het wantij op gaan. De ondergrond is vanaf de rijsdammen tot aan de eerste geul vrij stevig, slechts weinig slik. Na het passeren van de ton PW6 lopen we via de westoever van de ZOL met droge voeten over de schelpen richting het noorden. Het wantij is hier op zijn smalst: slechts 250 meter breed en het slinkt met de jaren. De buitenbocht van de Spruit is hiervoor verantwoordelijk. Het is voor te stellen dat zand dat hier verdwijnt juist afgezet wordt naast Simonszand. Eenmaal aangekomen ter hoogte van de ton SP19, begint de ware verkenning.


Schelpen aan de westoever van de Zuid Oost Lauwers.
Foto Tim Abelen

We worden verrast door wat opkomend water lijkt te zijn een half uur voor laagwater Lauwersoog. Dit komt niet overeen met onze verwachting, maar we concluderen toch beide een opkomende waterstand en een stroming van de Spruit naar de ZOL. We besluiten deze verkenning kort te houden, tot ongeveer ter hoogte van de SP21. Tot zover is de gemiddelde bodemdiepte goed te doen, deze varieert nabij het zeegat zo’n 30 cm tot 50 cm door de reuzenribbels. Waarbij het dus een kwestie is van de randen hiervan opzoeken als het te diep wordt. Deze buitenroute lijkt tot dusver een goeie mogelijkheid.

Een kwartier voor laagwater te Lauwersoog keren we om en we verkennen op de terugweg nabij de SP19 een alternatieve route. Deze kortere route loopt haaks op de Spruit direct naar Simonszand. Omdat Peter de enige is die een volledig wetsuit aan heeft verkent hij de geul. Hij kan pas stoppen wanneer het water tot over de borst komt spreken we af. Hij komt zo tot halverwege de Spruit voor terug te keren met het bericht dat er een zandrichel in de geul loopt van zuid naar noord, parallel aan Simonszand. We besluiten deze route de volgende keer beter te verkennen.
We lopen zonder veel problemen terug naar de dijk. Enigzins teleurgesteld door de vroege kentering op de route, waardoor we onze verkenning eerder dan gepland moesten afbreken. Het betekent dat het water eerder kentert waardoor we vroeger moeten beginnen.


Wolken en opkomend water in de Spruit.
Foto Tim Abelen


2e verkenning 05-05-2020


Track van de tocht op 5 mei 2020

Vol goede moed vertrekken we met prachtig weer op deze feestdag. We begonnen later aan de tweede verkenning dan gepland maar nog steeds ruim op tijd. In het kustdal stond het water gemiddeld knie- tot bovenbeendiep, in de geultjes tot over de navel. Achteraf goed dat we niet eerder vertrokken, dat zou nog meer water hebben opgeleverd.

Parallel aan onze looproute vaart een garnalenkotter strak langs de westoever van de ZOL. Zijn netten heeft hij uit. Na 2 uur stevig lopen hebben we droge voeten op wat wij ‘Simonshoog’ hebben genoemd, daar waar de bodem van het wantij ongeveer 20 cm hoger ligt. De wind is minder dan verwacht, net als de golven. Het weer is uitstekend en het water warm genoeg. Het neopreenpak dat ik van Sjoerd heb geleend schuurt tegen mijn knieholten. Dit levert, blijkt achteraf, vervelende schuurplekken op.


Peter in het schuimspoor van de vissersboot op de westoever de Zuidoost Lauwers.
Foto Tim Abelen

We liggen iets achter op schema maar besluiten het plan door te zetten. Gezien wij de kentering tijdens de vorige verkenning mogeijk toch te vroeg hebben ingeschat. Ter hoogte van de SP19 pompen we de boot op en slepen deze achter ons aan. Het blijkt een zeer goed plan, de golven in de Noordzeebranding zijn namelijk zo hoog dat ze ons van de zeebodem tillen. De boot biedt ons houvast en een plek voor de tassen. We snijden de eerste helft van de track af, dat gaat prima. Richting de Noordzee lopend worden de golven heftiger. Verder afsnijden lijkt niet mogelijk. Blijkbaar zijn de satellietbeelden van de richeltjes niet accuraat genoeg en is het verstandiger om exact op de geplande route te gaan lopen, gezien de waterdiepte.

Op het moment van laagwater te Lauwersoog zijn we op slechts 200 m van ton SP18 verwijderd, die staat te dansen in de golven. Het is tijd om te keren en de verkenning te stoppen. Het noordelijkste puntje van de route hebben we bereikt. Het diepste stuk ligt zeker voor ons, maar slechts op een ruime kilometer van Simonszand laten we dat stuk voor de volgende verkenning vanaf Simonszand.
We draaien ons om en schrikken van de heftige tegenstroom. We vinden het beide onlogisch gezien het getij kenterend of opkomend zou moeten zijn. Het kan om een mui-effect gaan waarbij de branding de golven breekt en deze stroom terug de Noordzee in wil. Dan zou dit, ongeacht hoog- of laagwater, een vrijwel voortdurend aanwezige stroom moeten zijn. Het lukt ons om voldoende grip op de bodem te vinden en langzaam vooruit te komen, voordat het opkomende water dit ons vanwege de diepte onmogelijk maakt.


Veiligheidsmaatregelen voor een verkenning in diep water.
Foto Peter Laagland

We bereiken drie kwartier na laagwater te Lauwersoog met droge voeten de oostoever van de Spruit en kijken richting Simonszand. Gezien het water nog niet hard lijkt op te komen en we een kwartier voor onze uiterste vertrektijd zijn, besluiten we naar Simonszand te varen. Ik peddel terwijl Peter onderweg de diepte peilt. We zijn in 15 minuten op Simonszand. We bereiken beide voor het eerst op eigen kracht Simonszand. Vlak voor de plaat lijkt een zandrichel te lopen die we op de terugweg lange tijd op 120 tot 150 cm diepte peilen. Dit is mogelijk een alternatieve route, die aanzienlijk korter is maar in eerste instantie dieper leek dan buitenom. We zijn beide positief verrast over deze route, de diepte valt mee.

We landen op het wantij, 2 uur na laagwater Lauwersoog beginnen we te lopen vanaf de oostoever van de Spruit met de boot in de hand. We vermoeden dat we deze nodig gaan hebben. Na een ruim half uur lopen komen we aan het einde van 'Simonshoog', het hele wantij voor ons is overspoeld. Het water komt hard in en zeehonden zwemmen nu voor ons, ze zijn ons mogelijk gevolgd vanaf Simonszand. De buitenbocht van de Spruit spoelt met kracht over het wantij, deze stroming duwt ons richting de ZOL. Onze benen beginnen moe te worden, we zijn al 6,5 uur op het wad en de rantsoenen zijn bijna op, Peter is al door zijn water heen.
Ons plan B, waarbij de noordenwind ons altijd naar de dijk zou voeren bij penibele omstandigheden, blijkt nodig. Ik klim in de boot en laat de wind ons vooruit blazen. Peter is nieuwsgierig en blijft doorlopen. Na de vaargeul over het Pieterburen Wad klimt hij uiteindelijk ook aan boord om tijd te winnen, het lopen gaat met deze borstdiepe waterstand niet zo snel meer. Het kost aanzienlijk minder moeite om met de boot naar de wal te komen, gezien de wind ons in de juiste richting blaast en de temperatuur aangenaam is. We komen om 19:30, 4 uur na laagwater te Lauwersoog aan bij een andere rijsdam dan gepland. Uiteindelijk zijn we bijna 9 uur op het wad geweest, uitgeput maar voldaan. Na deze verkenning zijn we er aanzienlijk meer van overtuigd dat het lopen naar Simonszand met een gunstig tij mogelijk is.


Oversteek Simonszand - vaste wal 07-05-2020


Oranje track, deels gevaren: vaste wal - Simonszand.
Rode track: Simonszand - vaste wal

De dag na onze 2e verkenning appt Peter en wijst me op het getij op donderdag 7 mei. Zowel de waterstand, de wind als de temperatuur zijn zeer gunstig om een serieuze poging te wagen. Ik ben meteen enthousiast, zodra mijn agenda is opgeruimd staan onze pijlen gericht op deze kans. Het plan is om eerst de route via de buitendelta te proberen, omdat we slechts 1 km vanaf Simonszand hoeven te verkennen om op onze oude track te komen. Mocht die poging mislukken kunnen we altijd via de korte route een oversteek wagen. Terwijl we naar Simonszand varen willen we deze korte route alvast gaan peilen.

Op die donderdag staan alle lichten op groen. Ondanks een mislukte parkeerpoging waarbij de boer ons verwijst naar een alternatieve locatie weten we de vertraging tot 20 minuten te beperken. In het kustdal kunnen we door de eerdere verkenningen inmiddels de smalle geultjes redelijk goed ontwijken. We bereiken 'Simonshoog' op schema en het moraal is hoog, ondanks dat we beide een lichte spanning ervaren. Ter hoogte van SP19 aangekomen varen we met het opblaasbootje naar Simonszand. We peilen onderweg, het richeltje lijkt halverwege de Spruit helaas niet ver genoeg door te lopen in noordelijke richting. De peilstok wijst hier meer dan 2 meter water aan. Een lichte teleurstelling maar we kunnen onze tijd en energie nu volledig in de buitenroute steken.

We landen op Simonszand en de brandingslijn is goed zichtbaar. De rode ton SP18 zwiept in de verte indrukwekkend heen en weer. Dit is het spannendste gedeelte, in het komende half uur komen we erachter of de doorsteek mogelijk is of niet.


Tim tot zijn oksels in de Spruit.
Foto Peter Laagland

Het eerste gedeelte is redelijk te doen, dat konden we op de satellietbeelden ook zien. Na 600 meter wordt het serieus, de golven rollen met gemak vanuit de Noordzee over onze met neopreen ingepakte lijven. De SP18 komt dichterbij. De ton danst op de golven, als stille getuige van onze machteloosheid in het diepe water. Elke keer wanneer er een redelijke golf aankomt moeten we ervoor zorgen dat het water niet in de boot slaat en ons eigen hoofd droog houden wanneer we met de voeten van de grond worden getild. Meerdere van onze pogingen om dichter bij de ton te geraken moeten we staken omdat het steeds te diep wordt. Zodra we een reuzenribbelrand onder onze voeten merken lopen we deze oostelijk uit tot het niet verder kan, dan maken we een knik naar het zuiden om een nieuwe ribbel te vinden. We maken nauwelijks meters op deze manier.

Op dat moment lijken de de witte schuimkoppen van brekende golven te verdwijnen. Alsof de zeegoden ons passage verlenen door de golven tijdelijk te dempen. Het geeft ons zelfs de kans om een korte opname nabij de SP18 te maken waarop duidelijk is te zien hoe rustig het water dan is. De afstand naar het einde van onze 2e verkenning is dan enkele tientallen meters die we langzaam en met ongeloof afleggen. Het diepste gedeelte is achter de rug. Op de GPS is te zien dat we nu bijna in onze eigen voetsporen treden. De lijnen op de gps voegen zich samen, de oversteek is werkelijkheid geworden. We springen een gat in de lucht! Vanaf hier hoeven we enkel nog maar de dijk te bereiken om de nieuwe route officiëel te maken. Simonszand is hiermee geen onbereikbare bestemming meer voor de wadloper, niet langer afgesneden van het land, maar wederom beloopbaar.

www.wadventure.nl
www.avontuurlijkwadlopen.nl


Vreugde en ontlading van de opgebouwde spanning na geslaagde oversteek van de Spruit.
Foto Peter Laagland


Simonszand !
Video Peter Laagland


Drooggevallen wad nabij de ton PW6.
Foto Peter Laagland


Aankomst rijsdam met op de achtergrond voetsporen van andere wadlopers.
Foto Peter Laagland

De bereikte laagwaterstand te Lauwersoog was volgens gegevens van Rijkswaterstaat op 7 mei 2020 -163 cm NAP. Dat is 37 cm lager dan het gemiddelde laagwater te Lauwersoog. (red. WgWeb).


Alle tracks naast elkaar.

Meer info:

Wadlooptocht naar Simonszand na 8½ jaar ook weer gelopen - 24 juni 2020

Nieuwe wadlooptochten naar en van Simonszand zomer 2020

Doorbraak van het wantij van Simonszand in 2012

Klassieke wadlooptochten van NL