Ongewone Wadlooptochten

Op zoek naar schroefpalen in de Dollard op de grens tussen Nederland en Duitsland - 30 nov. 2017


Fig. 1. Tekening van de positie van vier schroefpalen en een dukdalf in de zuidoostelijke Dollard.
Het middelpunt van de cirkel wordt gevormd door grenssteen nr. 203.
(Collectie Nationaal Archief toegang 2.16.91, inv. nr. 147)
Uit: Karel Essink - De grenspaal in de Dollard die geen grenspaal is

Zondag 3 december 2017

NIEUWE STATENZIJL Gn. - In een interessant artikel van Karel Essink 1) over de totstandkoming van de grens tussen Nederland en Duitsland in de Dollard (1825) en de plaatsing van een dukdalf (fig. 3) op de grens in 1938, staat de volgende zinsnede:

"De zaak (dwz. de bouw van de dukdalf, LK) kwam in beweging toen op 7 juli 1938 in Nieuwe Schans door de Nederlands-Duitse grenscommissie werd besloten dat op ongeveer vijf kilometer uit de kust een dukdalf van groenharthout en verzinkt ijzer zou worden opgericht, terwijl tussen grenspaal nr. 203 en de dukdalf op onderlinge afstanden van ongeveer 1 kilometer vier ijzeren schroefpalen zouden worden geplaatst."
Zie fig. 1.

De ijzeren schroefpalen werden gebruikt als hulppalen om nauwkeurig de ligging aan te geven van de grens in de richting van de plek waar de dukdalf zou worden gebouwd. Hoe de schroefpalen er precies hebben uitgezien is niet bekend. Zou er nog iets te vinden zijn ?

Op zoek naar 4 schroefpalen
Op 30 november 2017 jl. ben ik er naar op zoek gegaan. Vanaf de zeedijk bij Nieuwe Statenzijl liep ik langs de grens ca. 4.5 km de Dollard in (zie kaart, fig. 2) en trof daarbij twee metalen objecten aan, mogelijk de resten van schroefpalen.

Op 1 km van grenspaal 203 (fig. 4-5) vond ik onder in de grenssloot een metalen paal in het slik, (fig. 8-11). De doorsnede was ca. 15 cm en er was enige beweging in te krijgen, mogelijk stond de paal eerder op een hoger gelegen en daarmee beter zichtbare plek.

Op ca. 3 km van grenspaal 203 stond in de weidsheid van de Dollard vrijwel op de grens een ander metalen object (fig. 12-15), doorsnede ca. 8 cm, mogelijk is dit schroefpaal 3 (geweest).

Op 2 km, resp. 4 km van grenspaal 203 trof ik niets aan, er stak ter plaatse niets boven het glimmende 'maaiveld' uit.

Op de terugweg naar de wal vond ik bij de vogelkijkhut Kiekkaaste 2 metalen palen (fig. 16-18) aan die sterk leken op 'schroefpaal 3'. De functie van deze palen is me niet bekend, de plek ligt ca. 330 meter westelijk van de grens, ze zullen niet voor grensmarkering zijn gebruikt.

Misschien is meer info over uiterlijk, maatvoering e.d. van de schroefpalen te vinden in het Duitse kadaster (med. Karel Essink). Dan ontstaat er meer zekerheid of de gevonden metalen objecten inderdaad de resten zijn van de schroefpalen uit 1938.

Lammert Kwant

Literatuur:
1) Karel Essink - De grenspaal in de Dollard die geen grenspaal is


Fig. 2. Grens tussen Nederland en Duitsland in de zuidoostelijke Dollard met positie
van grensstenen, schroefpalen en dukdalf.

Stippellijn: Wadlooptocht Lammert Kwant, 30 nov. 2017


Fig. 3. Dukdalf 'grenspaal 204', gebouwd in 1938.
Positie N 53 16.438 - E 07 12.092 WGS84.


Fig. 4. Grenssteen 203 nabij Nieuwe Statenzijl, geplaatst 11 aug. 1825 (med. Karel Essink).
Positie N 53 13.771 - E 07 12.731 WGS84.
Foto Herman Posthumus.


Fig. 5. Grenssteen 203, detailopname


Fig. 6. Grenssteen 203-1 nabij Nieuwe Statenzijl. Op de steen de letters N en H, resp.
Nederland en Koninkrijk Hannover.

Positie ongeveer N 53 13.918 - E 07 12.699 WGS84.
Foto Herman Posthumus.


Fig. 7. Grenssteen 203-II op de zeedijk nabij Nieuwe Statenzijl,
Positie N 53 13.969 - E 07 12.686 WGS84.
Links Nederland, hier groeit riet op de kwelder. Rechts Duitsland met tamelijk intensieve beweiding op
de kwelder met schapen e.a. en grasbegroeiïng.


Fig. 8. Grenssloot in de zuidoostelijke Dollard tussen Nederland en Duitsland, links NL, rechts BRD


Fig. 9. Schroefpaal 1, doorsnede ca. 15 cm.
Positie N 53 14.303 - E 07 12.605 WGS84


Fig. 10. Schroefpaal 1, detailopname


Fig. 11. Schroefpaal 1, detailopname


Fig. 12. Schroefpaal 3, doorsnede ca. 8 cm
Positie N 53 15.379 - E 07 12.361 WGS84


Fig. 13. Schroefpaal 3, detailopname


Fig. 14. Schroefpaal 3, detailopname


Fig. 15. Schroefpaal 3, detailopname


Fig. 16. Vogelkijkhut Kiekkaaste op de kwelder bij Nieuwe Statenzijl.
Op de achtergrond de spuisluizen van Nieuwe Statenzijl. De rode lampen branden,
dwz. er wordt vanuit de Westerwolde Aa oppervlaktewater geloosd op de Dollard.


Fig. 17. Paal nabij vogelkijkhut Kiekkaaste, doorsnede ca. 8 cm, sterk gelijkend op schroefpaal 3.
Positie N 53 14.219 - E 07 12.404 WGS84


Fig. 18. Paal nabij Kiekkaaste, detailopname.
Foto's Lammert Kwant